(Dikkat - Mutluluk İlişkisi)
Dikkat sözlük anlamına göre; bütün duygu ve düşünce gücünü bir nokta ve bir konu üzerinde yoğunlaştırmadır. Dağınık Zihin isimli kitapta da “Zihnin, net ve belirgin bir şekilde, hepsini aynı anda varolan birçok olası nesne ve düşünce zincirinden birini seçmesidir.” şeklinde özetleniyor. Burada iki boyut ortaya çıkıyor: Bir şeye, durum ve düşünceye odaklanma; ilgisiz durum, nesne ve düşüncelerden sıyrılma, uzaklaşma, odaklanmama. Dikkatin bu boyutuna başka bir yazıda dikkat çekmek istiyorum. Aynı kitaptaki önemli bir cümleyi eklemeden de bu konuyu geçemeyeceğim yalnız: “...İlgisiz bilgileri beyninizde baskılamanız pasif değil aktif bir süreçtir.“
Mutluluğun tarifi ise dallanıyor. Sözlük anlamına göre “Bütün özlemlere, bütün isteklere eksiksiz bir biçimde ve sürekli olarak erişilmekten duyulan kıvanç durumu.” Bu tanım biraz daha soyut, zamana yayılan ve içerisinde beklenti ve tasarım olan bir tanım. Nispeten daha anlık haz ve keyif duygusu boyutundan bakarsak daha iyi olacak. Gerçi Pürdikkat kitabında diğer boyutu bir paragrafta güzel özetlemiş: “Beynimiz dünyaya bakış açımızı inşa ederken neye odaklandığımızdan yola çıkıyor. Eğer kanser teşhisine odaklanırsanız, kendinizle birlikte hayatınızı da mutsuzluğun ve korkunun esiri haline getirirsiniz. Fakat akşamüstü yudumladığınız bir kadeh içkiye odaklandığınızda hem kendinizden hem de hayatınızdan hoşnut olursunuz, üstelik iki senaryoda da aynı koşullar geçerlidir. Gallagher’in veciz bir şekilde özetlediği gibi “Kim olduğunuz, ne düşündüğünüz, ne hissettiğiniz, ne yaptığınız, ne sevdiğiniz, odaklandığınız şeylerin toplamıdır.“ Bu konuyla alakası olan bir yazı yazmıştım.
Şuradan ulaşabilirsiniz: https://www.optimumzeka.com/post/zamani-degerlendirmek.
Bir şeye odaklanmanın değer ve öneminin anlatımını Akış kitabında görüyoruz: “En iyi anlar genelde bir kişinin bedeni ve zihni zor ve değerli bir şeyi başarmak için gönüllü bir çabayla sınırlarına kadar zorlandığında olur. Optimum deneyim bu nedenle gerçekleşmesini sağladığımız bir şeydir.”
“Aslında verdiğimiz mücadeleden hoşlandığımız sürece hedeflerimizi artırmada esas bir sorun yoktur. İnsanlar başarmak istediklerine çok odaklanıp içinde bulundukları andan zevk almayı bıraktıklarında sorun çıkar.” Dikkatin eğitilip, disipline edilmesi gerektiği de vurgulanıyor. Sağlığı dahil birçok şeyini kaybeden birinin kazanımlarını anlatan şu ifade de güzel: “...Dikkatini disipline ederek ve bunu verimsiz düşünce ve aktivitelere dağıtmayı reddederek sağlığı dahil her şeyi yeniden kazandı.” Aynı vurgu Zaman kitabında da var: “Zamanla, dikkatini bir konu üzerinde tutabilmek giderek daha iyileşir.” “Zamanı etkili bir biçimde kullanılabilmenin anahtarı, kendi duyguları ve düşünceleri üzerinde daha fazla kontrole sahibi olmaktır.“ Son cümlede görüldüğü gibi aynı şey başka perspektiften anlatılıyor; zaman kavramıyla ilişkisi üzerinden. Pürdikkat kitabından bir alıntıya göre; “Antropolojiden eğitim bilimlerine, davranışsal iktisattan aile danışmanlığına dek birbirinden farklı pek çok disiplinin hemfikir olduğu şey şu: Dikkatin ustalıkla yönetilmesi, iyi bir hayatın olmazsa olmaz koşulu ve yaşam deneyiminin hemen her veçhesini geliştirmenin anahtarıdır.” Hatta ilginç bir bilgi de var; “Ampirik veriler de tahminin aksine bireylerin bir işte çalışırken daha mutlu ve dinlenirken daha mutsuz olduklarını ortaya koydu.” Bu cümle birçok insanın tatil aktivitelerini tekrar gözden geçirmesine sebep olur mu acaba? Ya da olmalı mı?
Son olarak, Pürdikkat kitabının slogan gibi birkaç cümlesini aktarmak istiyorum:
“... İşin derinliklerine dalıp gitme eylemi, bireyin bilincini hayatı daha yaşanır kılacak şekilde düzenliyor.”
“Derinleşerek yaşanan bir hayat, yalnızca maddi açıdan kazançlı değil, aynı zamanda dolu dolu yaşanan bir hayattır da.”
“Derinlemesine yaşanan hayat, dolu dolu yaşanan bir hayattır.”
“Derinlemesine yaşanan bir hayat, güzel bir hayattır.”
Kısacası dikkat, geliştirmeye açık, bilinçli bir eylemdir. Kullandıkça ve eğittikçe bu hayatta, sağlıklı ve mutlu kalınır. Olması gerektiği gibi.
Kaynaklar
1. Csikszentmihalyi Mihaly. Akış Mutluluk Bilimi (B. Satılmış, Çev.) Ankara: Buzdağı Yayınları, 2017
2. Gazzaley Adam. & D Rosen Larry. Dağınık Zihin (A.Babacan, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları, 2019
3. Klein Stefan. Zaman (M. Tüzel, Çev.) İstanbul: Aylak Kitap Yayınları, 2006
4. Newport Cal. Pürdikkat (O. Öztürk, Çev.) İstanbul: Metropolis Kitap, 2017